انواع انجماد مواد غذایی

معرفی فرآیند انجماد

انجماد یک روش محافظت از مواد غذایی است که تغییرات فیزیکی و شیمیایی و فعالیت میکروبیولوژی را که باعث ایجاد فساد می گردد، کند می کند. کاهش دادن دما فعالیت مولکولی و میکروبی را در مواد غذایی کند کرده و عمر مفید نگهداری را افزایش می دهد. در فرآیند انجماد، دمای محصول از دمای محیط به دمای مطلوب نگهداری کاهش داده شده و بیشتر آب درون محصول به یخ تبدیل می شود. اگرچه هر محصول یک دمای ایده آل منحصر به فرد جهت نگهداری دارد، اکثر محصولات غذایی منجمد در دمایی بین 17- تا 30- درجه سانتیگراد نگهداری می شوند.

انواع انجماد

سیستم های انجماد را با روش هایی که برای حذف گرما از محصول دارند، دسته بندی می کنند.

انجماد وزشی یا Blast Freezing : تونل انجماد یا IQF از انواع انجماد وزشی می باشند که در آن هوای سرد با سرعتی بالا روی محصول گردش کرده و گرما را از محصول می گیرد و به مبرد درون یک مبدل حرارتی انتقال می دهد و دوباره شروع به گردش می کند.

انجماد تماسی یا Contact Freezing : یکی دیگر از انواع انجماد می باشد که مواد غذایی بر روی و یا میان صفحات فلزی قرار گرفته و گرما به شکل هدایت مستقیم از محصول گرفته می شود. البته خود صفحات توسط یک سیستم سرمایشی گردشی خنک می شوند.

انجماد کرایوجنیک یا Cryogenic Freezing :  در IQF با نیتروژن مایع مواد غذایی توسط نوار نقاله های استنلس استیل به داخل یک محفظه هدایت می شوند. دمای درون محفظه به وسیله اسپری کردن نیتروژن مایع و یا دی اکسید کربن مایع به دمای حدود 200- درجه سانتیگراد رسیده و دمای مغز محصول را در مدت زمان 10 تا 35 دقیقه به 60- درجه سانتیگراد می رساند.

انجماد ترکیبی یا Cryomechanical Freezing : مواد غذایی ابتدا در توسط یک سیستم کرایوجنیک مانند حالت بالا قرار گرفته و سپس توسط سرمایش مکانیکی یعنی سردخانه نگهداری می شود.

منحنی فوق سه فاز انجماد را نشان می دهد که شامل موارد زیر می باشد :

1- خنک سازی که گرمای محسوس را حذف کرده و دمای محصول را تا نقطه انجماد کاهش می دهد.

2- حذف گرمای نهان ذوب محصول و تبدیل آب به کریستال های یخ.

3- ادامه خنک سازی زیر نقطه انجماد که گرمای محسوس بیشتری را حذف کرده و دما نگهداری انجماد را به حد مطلوب کاهش می دهد.

طولانی ترین و سخت ترین قسمت فرآیند انجماد، حذف گرمای نهان ذوب است که آب را به یخ تبدیل می کند.

انتخاب سیستم انجماد مناسب

بسیاری از محصولات غذایی به سرعت و انواع انجماد حساس هستند از آن جهت که سرعت انجماد بر آب زدایی، کیفیت، ارزش غذایی و خواص حسی محصول اثر گذار است. بنابراین انواع انجماد و انتخاب سیستم می تواند پیامد های اساسی اقتصادی داشته باشد. موارد ذیل باید در انتخاب سیستم و روش انجماد برای یک محصول خاص مدّ نظر گرفته شوند :

1- نیازهای خاص بهره برداری  2- ظرفیت  3- زمان های انجماد  4- سنجش کیفیت  5- محصول  6- ظاهر  7- هزینه اولیه  8- هزینه راهبری  9- اتوماسیون  10- فضای موجود و فرآیند های بالا دستی و پایین دستی.